A Cúpula da Rocha

 A Cúpula da Rocha ou o Domo da Rocha  é un monumento islámico situado na cidade vella de Xerusalén, no centro do Monte do Templo. Os musulmáns cren que a rocha que se atopa no centro da cúpula é o punto dende o cal Mahoma ascendeu aos ceos para se reunir con Deus, acompañado polo anxo Gabriel. En honra a devandito episodio da vida de Mahoma, foi construído o edificio entre os anos 687 e 691 polo noveno califa, Abd al-Malik.

Os credos xudeu e cristián afirman que ese lugar foi onde Abraham estivo a piques de sacrificar ao seu fillo Isaac por orde de Xahveh e onde Xacob viu á súa vez a escaleira ao ceo, segundo os relatos da Xénese. O islam recolle tamén a tradición do sacrificio de Abraham, aínda que na versión islámica o fillo non era Isaac senón o primoxénito, Ismael. Segundo a tradición xudía desde esta primeira pedra construíuse o mundo. Alí foi erixido o Sanctasanctórum, a parte máis sacra do templo de Xerusalén.

Sen cambios esenciais durante máis de trece séculos, a Cúpula da Rocha segue a ser un dos máis preciosos e duradeiros tesouros arquitectónicos do mundo.

Tecnicamente, a Cúpula da Rocha non se considera unha mesquita, mais si é un lugar de culto para o islam. Xunto ao Domo da Rocha, coa súa cúpula dourada, no extremo sur da chaira, atópase a Mesquita de Al-Aqsa coa súa cúpula prateada, e anexa ao Domo da Rocha atópase a Cúpula da Cadea. Tamén se adoita chamar erroneamente Mesquita de Omar á Cúpula da Rocha.

O significado deste sitio abrolla tradicións relixiosas monoteístas ligadas coa rocha á que preserva a cúpula dourada: coñecida como a "Rocha Fundacional", a mesma é considerada un importante punto de referencia polos monoteístas.

As cariátedes

 A cariátide é unha figura feminina esculpida, con función de columna ou pilastra, cun entaboamento que descansa sobre a súa cabeza. O máis típico dos exemplos é a Tribuna das Cariátides no Erecteion (a imaxe deste artigo) un dos templos da Acrópole ateniense.

O seu nome quere dicir habitantes da cidade de Caria , na Laconia, e vén, segundo é dito, de que sendo esta cidade aliada dos persas durante as Guerras Médicas, os seus habitantes foron exterminados polos outros gregos e as súas mulleres foron convertidas en escravas, e condenadas a levar as máis pesadas cargas, sendo estas representadas como tales nas columnas dos edificios.

En 1550, Jean Goujon (arquitecto e escultor do rei Henrique II de Francia) tallou unhas cariátides no Louvre, que sosteñen a plataforma dos músicos na sala dos gardas suízos (actualmente chamada das Cariátides). Goujon só coñecera as cariátides do Erecteion mediante inscricións e nunca vira as orixinais.

Cando a figura empregada como columna é masculina, chámase atlante ou telamón. Ver na wikipedia

De que están feitas as estrelas? A composición química das estrelas

 A fascinación polas estrelas non é algo novo para a humanidade: en todas as culturas difundíronse incontables mitos sobre elas. Con todo, á hora de pescudar a súa composición química os humanos demos algúns  tropezóns durante o camiño. Non foi ata hai apenas 100 anos que unha astrónoma inglesa deu coa resposta adecuada. Ata 1925 pensábase que a composición química das estrelas era a mesma que a dos planetas, pero a tese doutoral de Cecilia  Payne desvelounos por fin de que están feitas as estrelas.

PRINCIPAIS ELEMENTOS QUÍMICOS NO UNIVERSO

As estrelas son grandes corpos celestes compostas de plasma a altísimas temperaturas, que manteñen unha forma esférica grazas á súa propia forza de gravidade. A enerxía emitida polas estrelas é tan alta que, desde a Terra, aínda a millóns de quilómetros de distancia, podemos velas brillar.

Pero de que están feitas as estrelas? Por que brillan tanto? A composición química das estrelas é sobre todo hidróxeno e helio en estado  gasoso e son precisamente estes elementos químicos os responsables da súa alta enerxía e, por tanto, do seu brillo.

Ademais, as estrelas tamén teñen unha pequena porcentaxe doutros elementos químicos, que están presentes tamén no resto do universo. Por exemplo, na composición química das estrelas tamén se rexistraron pequenas cantidades de nitróxeno, ferro ou carbono.

FORMACIÓN DE ELEMENTOS QUÍMICOS NAS ESTRELAS

Como comentamos, os principais elementos químicos das estrelas son hidróxeno e helio. Saber como se forman os elementos químicos nas estrelas axudarache a entender por que emiten enerxía. E non só iso, senón que tamén che permitirá distinguir os diferentes tipos de estrelas, como che explicaremos máis abaixo.

Mediante procesos de fusión nuclear, as estrelas consomen hidróxeno e transfórmano en helio. Grazas a iso, emiten unha gran cantidade de enerxía química en forma de radiacións electromagnéticas.

A maioría das estrelas están demasiado lonxe de nós para que nos alcance pouco máis que unha luz  titilante pero podemos ver claramente os efectos desta enerxía química na nosa estrela máis próxima, o Sol, cuxa enerxía nos outorga a luz e a calor necesarios para a vida.

Pero a formación de elementos químicos nas estrelas non queda aí. Ao contrario, as estrelas pasan por diferentes fases, nas cales predomina un ou outro elemento, o que dá lugar a diferentes tipos de estrelas.

A EVOLUCIÓN QUÍMICA DO UNIVERSO: CANTOS TIPOS DE ESTRELAS HAI?

Aínda que as estrelas poden clasificarse segundo diferentes criterios (como a súa temperatura e luminosidade, a súa gravidade ou a súa lonxevidade), neste artigo imos centrar na evolución química das estrelas. É dicir, veremos as diferentes fases polas que pasa unha estrela ao longo da súa vida e que elementos químicos protagonizan cada fase.

Protoestrella: Para empezar, as estrelas empezan a desenvolverse como  protoestrellas. Nesta fase, as nubes de hidróxeno e helio empezan a contraerse, de modo que aumenta a súa densidade e temperatura. Normalmente fórmanse varias estrelas á vez en grupos chamados cúmulos. Canta máis masa ten a estrela, máis rapidamente evoluciona. Para que te fagas unha idea, unha estrela do tamaño do Sol tarda ao redor de 100 millóns de anos en pasar desde  protoestrella a estrela da secuencia principal.

Estrela da secuencia principal: Esta é a fase na que as estrelas pasan a maior parte da súa vida e na que teñen lugar os procesos de fusión nuclear do hidróxeno en helio. Por este motivo, a medida que vai pasando o tempo, vai aumentando a proporción de helio no núcleo da estrela, á vez que o fan a súa temperatura e luminosidade.

Hai diferentes tipos de estrelas dentro desta fase. Se te preguntas que tipo de estrela é o Sol, gustarache saber que se trata dunha anana amarela cuxa temperatura rolda os 6000  K. Cada segundo o Sol transforma aproximadamente 600 millóns de hidróxeno en helio.

En función da masa da estrela, esta consome o combustible do seu núcleo con máis ou menos rapidez. Tendo isto en conta, espérase que o Sol viva 10 mil millóns de anos.

Xigante vermella: A medida que o hidróxeno do seu núcleo se esgota e aumenta a proporción de helio, as estrelas vanse achegando ao final da súa existencia. Empezan a utilizar helio como combustible, o que provoca unha expansión da súa capa externa,  a estrela convertese nunha xigante vermella.

Colapso da estrela: Cando a xigante vermella esgota tamén o seu combustible de helio, volve contraerse, o cal fai que aumente en gran medida a temperatura do núcleo. Nesta fase fórmanse elementos químicos máis pesados, como carbono,  neón, osíxeno ou silicio. A estrela expulsa parte da súa capa externa, formando unha  nebulosa e contribuíndo á formación de novas estrelas.

Nesta fase, a evolución química da estrela pode variar. Se queda un núcleo denso do tamaño dun planeta, coñécese como anana branca. Con todo, se é unha estrela o suficientemente masiva pode converterse mesmo nun buraco negro.

Morte da estrela: Chega un momento no que a anana branca consumíu toda a súa enerxía. Entón deixa de brillar e convértese nunha anana negra. É dicir, unha estrela apagada.

De novo, a masa da estrela condiciona a súa evolución química. As estrelas moi masivas seguen crecendo ata que non poden soportar a súa propia masa. Nese momento colapsa repentinamente, converténdose nunha  supernova. A explosión dunha  supernova maniféstase moi notablemente. Mesmo a primeira ollada pode verse un resplandor nun lugar onde non había nada, parecendo que naceu unha estrela nova.

Para terminar, que pasa coas estrelas que morreron? Os restos das estrelas e as capas externas das que se desprenderon conteñen elementos químicos pesados. Estes reutilízanse nunha especie de reciclaxe espacial e contribúen á formación de novas estrelas ou mesmo novos planetas. Como podes ver, a evolución química do universo desempeña un papel esencial na existencia de todos os corpos celestes.

Artigo traducido de Zschimmer & Schwarz.

A orixe do nome Pontevedra

Segundo explica Xesús Portas Ferro, “en case todos os documentos latinos dos séculos XII e XIII, o nome da vila aparece nas formas Ponteveteri e Ponte Veteri” porque os escribáns estaban calcando no seu latín unha construción romance herdada do latín vulgar. Ademais, engade que “nos documentos escritos en galego aparece soamente a forma romance Pontevedra” e, de feito, na lingua falada “o burgo nunca tivo outro nome ca o de Pontevedra”.

O topónimo Pontevedra deriva do latín PONTEM VETERAM, que significa “a ponte vella”. Refírese, polo tanto, a unha ponte que xa era antiga cando lle deron ese nome que chegou ata nós.

A orixe do nome Lérez é un misterio. Aparece con pequenas variantes en textos medievais, xa desde o  século X (910, 916…). Sabemos que vén de moi antigo e sabemos que non ten orixe no latín. É case seguro que forma parte do herdo que chegou ata nós desde as linguas indoeuropeas, anteriores ao latín.

O nome do barrio pontevedrés do Burgo ten, como Pontevedra, un significado transparente; quere dicir “arrabalde, barrio”. Vén do latín vulgar BURGUS, e este do xermánico BŬRGS que viña sendo “cidade pequena”, “forte”. 

Hai outras Pontevedras en Negreira e na Gudiña. Ámbalas dúas preto de leitos fluviais. A primeira a uns metros do río Tambre e a segunda á beira do Pereiro.

Turoqua e a Vía XIX

Turoqua sería unha mansio ubicada perto da vía XIX. Serviría para a vixiancia, mantemento e dar acougo a transeúntes. Arqueólogos e historiadores contan que debeu ser un importante foco comercial debido aos materiais importados que se atoparon nalgúns castros da comarca (Mourente, S. Cibrán, Salcedo, Campañó, Verducido, Lérez, Maúnzos).

Os miliarios atopados no eixo norte sur axúdannos a imaxinar o poboamento destes lugares hai uns 1.800 anos: O de Hadriano en Salcedo (134), o de Maximino e Máximo en Tomeza (ano 238), o de Caracalla (214) en Alba e o de Magencio (350), en Cerponzóns.

Mentres durou o imperio romano, mantívose a infraestrutura de comunicacións uns cantos séculos máis. Despois, aquela vella Turoqua foi esmorecendo, como tamén o comercio, a seguridade, os coñecementos técnolóxicos, etc.  

Deixou de ter sentido e a xente optou por vivir nos poboados darredor, onde era máis doado cultivar e subsistir. A cidade desaparece, estímase que durante máis de 6 séculos.

VÍA XIX 

Ao chegaren ao noroeste peninsular, os romanos utilizan vellos camiños preexistentes ou naturais, como a famosa depresión meridiana, que percorre o sur do país tocando os vértices interiores das Rías Baixas.

Desde Bracara Augusta dirixíase ata Lucus Augusta e de ahí a Asturica Augusta. Braga, Lugo e Astorga. As tres capitais do noroeste romano. En total 299 millas, case 500 km.

Segundo parece, a vía chega á actual Pontevedra acompañando o río Tomeza ou dos Gafos, que deixa para continuar polo Gorgullón, Peregrina, Soportais, e chega á ponte por Real, seguindo cara ao norte pola Santiña, Alba e Cerponzóns.

Ata o século XII non volvería a rexurdir o comercio terrestre e marítimo. Con el renace o núcleo urbano no que hoxe vivimos nós.

Os alxibes esquecidos da India - O " CHAND BÂORI" - Unha esqueira ó inframundo

Na India, e máis concretamente nos estados de  Rajasthan e  Gujarat, o problema da escaseza de auga é bastante significativo. As zonas das lindes do deserto de  Thar caracterízanse polos seus  monzóns estacionais, unha auga que despois desaparecerá practicamente por completo debido ás altas temperaturas -unha máxima de 52,8 º C en xullo- e a un chan  limoso que non estanca a auga. Deste xeito, xurdiu a necesidade de idear unha solución para recoller o líquido vital: os alxibes. Dado que a auga xoga unha parte moi importante na mitoloxía hindú, como un límite entre o ceo e a terra coñecido como  tirtha, os alxibes graduados non só eran fontes para beber, senón que tamén eran utilizados como santuarios para bañarse, orar e meditar.

Os primeiros alxibes graduados datan de 550 d. C., pero os máis famosos foron construídos ata ben entrado o  medioevo. Estímase que na India se edificaron aproximadamente 3.000 alxibes en dous estados do norte, dos que aínda se conservan centos deles. Para que vos fagades unha idea, só en Nova  Dheli hai máis de trinta. 

A arquitectura dos alxibes graduados varía dependendo da zona na que foron construídos. Dous tipos dos máis comúns son os estanques abertos ao aire libre, de pouca profundidade; e os que teñen un pozo profundo e estreito, protexidos pola luz solar mediante teitados.

Os alxibes divídense en categorías similares en función da súa escala, deseño, materiais e forma: poden ser rectangulares, circulares, ou mesmo en forma de “ L”; pódense construír a partir de albañilería, entullos ou ladrillo e teñen un máximo de catro entradas separadas. Con todo, non hai dous alxibes idénticos.                                      

O " Chand  Bâori", un dos máis profundos e grandes que poderemos atopar non só na India, senón no mundo enteiro. Está situado nun pobo chamado  Abhaneri, no estado de  Rajasthán.

Edificouse no século IX e está formado por 3.500 chanzos repartidos en 13 niveis ao longo de 30 metros de profundidade. Ambas as construcións foron edificadas baixo a man do rei  Chand, aínda que se conta que se construíu nunha soa noite polas pantasmas e que se cimentaron tanto chanzos de maneira, que se se nos caese unha moeda ao fondo sería case imposible volver atopala.

Aínda que na India existen máis pozos deste tipo, poderemos distinguir facilmente o  Chand  Baori dos demais debido a que na planta superior do mesmo atoparemos unha ampla galería con múltiples arcadas. Devanditos arcos dan acceso a unhas espectaculares vistas ao interior do pozo e aos miles de chanzos que son utilizados para subir e baixar polo seu interior. Devanditos chanzos atópanse unidos por múltiples terrazas, que se conectan entre si.

“ Bâori” é como se coñece aos pozos ou alxibes graduados que contan con varias terrazas unidas por tramos de escaleiras que conectan os seus distintos niveis de profundidade, servindo por tanto para fins relixiosos ou espirituais, con diversos templos anexos, como para abastecer á poboación de comida e auga durante a época seca.

Xa no interior darémonos conta que a verdadeira forma do pozo  Chand  Baori é de cono investido. Nun dos lados construíronse varios templos onde se realizaban rituais e cerimonias; e unha serie de habitacións, que servían como servizos e comedores.

Ao construírse con chanzos, a comunidade india podía chegar ata as augas subterráneas máis  facilmente e administrar as súas posesións á súa libre disposición. Desta maneira, a poboación garantíase o abastecemento de auga ou comida en épocas de necesidade. Sen dúbida unha intelixente e práctica solución que acabou sendo unha gran obra arquitectónica.

A Torre de Pisa

A Torre Inclinada de Pisa é o campanario da catedral de Pisa. Foi construída para que permanecese en posición vertical pero comezou a inclinarse axiña se iniciou a súa construción en agosto de 1173. A altura da torre é de 55,7 a 55,8 metros desde a base, o seu peso estímase en 14.700 toneladas e a inclinación de 5,5° estendéndose 4,5 m da vertical. A torre ten 8 andares, unha base de arcos cegos con 15 columnas, 6 niveis cunha columnata externa e remata nun campanario. A escaleira interna en espiral ten 294 chanzos.

O goberno de Italia solicitou axuda o 27 de febreiro de 1964 para previr o seu derrube, e o 7 de xaneiro de 1990 foi pechada ao público como medida de seguridade. Recentemente foi realizado un traballo de reconstrución para tratar de reducir o ángulo de inclinación. Volveuse a permitir a entrada ao público o 16 de xuño do 2001, logo da finalización de dez anos de traballo.

Historia. Despois que a terceira planta foi construída en 1178, a torre inclinouse cara ao norte, debido a uns cimentos débiles (tres metros), nun subsolo inestable. O deseño desta torre era imperfecto desde o seu comezo e a súa construción cesou durante un século, debido ás guerras entre os pisanos e os estados veciños. Este lapso de tempo permitiu ao chan asentarse, doutro xeito a torre colapsaría.En 1272 a construción foi retomada por Giovanni dei Simone, arquitecto autor do camposanto. Engadíronse entón catro novas plantas as que foron construídas con certo ángulo con obxecto de contrarrestar a inclinación. A construción detívose novamente en 1284 tras a derrota de Pisa por parte dos xenoveses na batalla de Meloria. Só en 1372 Tommasso dei Andrea Pisano construíu a última planta (o campanario) e as campás foron instaladas. Considérase que a súa intervención combina armónicamente os elementos góticos do campanario co estilo románico da torre. As campás son sete, correspondendo cada unha a unha nota da escala musical; a maior delas foi instalada en 1655. Con todo, tras a conclusión do campanario, a torre empezou a inclinarse, esta vez cara ao sur.

En 1838 o arquitecto Alessandro Della Gherardesca escavou un camiño ao redor da torre para facer visible a base. Isto causou unha inundación da base e de novo un incremento da súa inclinación.

En 1934 Benito Mussolini ordenou colocar a torre en posición vertical, polo que se verteu cemento na súa base, para evitar filtracións. O resultado foi inesperado, a torre afundiuse aínda máis na terra reblandecida. 

Durante a Segunda Guerra Mundial a armada dos Estados Unidos destruíu todas as torres próximas en Pisa debido á ameaza que supuñan os francotiradores desde esas posicións. Programouse a voadura da torre inclinada, pero unha orde de retirada no último instante salvouna da destrución.

O 27 de febreiro de 1964, o goberno de Italia pediu axuda para previr a caída da torre. Un conxunto de enxeñeiros, matemáticos e historiadores asignouse ao proxecto e debateron sobre os métodos de estabilización nas Illas Azores. Tras dúas décadas de traballo, a torre foi pechada ao público en xaneiro de 1990.

Logo dunha década de esforzos de reconstrución e estabilización, a torre foi reaberta ao público o 15 de decembro de 2001. Moitos métodos  se propuxéron para estabilizar a torre, incluíndo engadir 800 toneladas métricas de chumbo de contrapeso. A solución final para corrixir a inclinación foi eliminar 38 m³ de terra da zona inferior á base. A torre foi declarada estable para polo menos outros 300 anos.