A orixe do nome Pontevedra

Segundo explica Xesús Portas Ferro, “en case todos os documentos latinos dos séculos XII e XIII, o nome da vila aparece nas formas Ponteveteri e Ponte Veteri” porque os escribáns estaban calcando no seu latín unha construción romance herdada do latín vulgar. Ademais, engade que “nos documentos escritos en galego aparece soamente a forma romance Pontevedra” e, de feito, na lingua falada “o burgo nunca tivo outro nome ca o de Pontevedra”.

O topónimo Pontevedra deriva do latín PONTEM VETERAM, que significa “a ponte vella”. Refírese, polo tanto, a unha ponte que xa era antiga cando lle deron ese nome que chegou ata nós.

A orixe do nome Lérez é un misterio. Aparece con pequenas variantes en textos medievais, xa desde o  século X (910, 916…). Sabemos que vén de moi antigo e sabemos que non ten orixe no latín. É case seguro que forma parte do herdo que chegou ata nós desde as linguas indoeuropeas, anteriores ao latín.

O nome do barrio pontevedrés do Burgo ten, como Pontevedra, un significado transparente; quere dicir “arrabalde, barrio”. Vén do latín vulgar BURGUS, e este do xermánico BŬRGS que viña sendo “cidade pequena”, “forte”. 

Hai outras Pontevedras en Negreira e na Gudiña. Ámbalas dúas preto de leitos fluviais. A primeira a uns metros do río Tambre e a segunda á beira do Pereiro.

Turoqua e a Vía XIX

Turoqua sería unha mansio ubicada perto da vía XIX. Serviría para a vixiancia, mantemento e dar acougo a transeúntes. Arqueólogos e historiadores contan que debeu ser un importante foco comercial debido aos materiais importados que se atoparon nalgúns castros da comarca (Mourente, S. Cibrán, Salcedo, Campañó, Verducido, Lérez, Maúnzos).

Os miliarios atopados no eixo norte sur axúdannos a imaxinar o poboamento destes lugares hai uns 1.800 anos: O de Hadriano en Salcedo (134), o de Maximino e Máximo en Tomeza (ano 238), o de Caracalla (214) en Alba e o de Magencio (350), en Cerponzóns.

Mentres durou o imperio romano, mantívose a infraestrutura de comunicacións uns cantos séculos máis. Despois, aquela vella Turoqua foi esmorecendo, como tamén o comercio, a seguridade, os coñecementos técnolóxicos, etc.  

Deixou de ter sentido e a xente optou por vivir nos poboados darredor, onde era máis doado cultivar e subsistir. A cidade desaparece, estímase que durante máis de 6 séculos.

VÍA XIX 

Ao chegaren ao noroeste peninsular, os romanos utilizan vellos camiños preexistentes ou naturais, como a famosa depresión meridiana, que percorre o sur do país tocando os vértices interiores das Rías Baixas.

Desde Bracara Augusta dirixíase ata Lucus Augusta e de ahí a Asturica Augusta. Braga, Lugo e Astorga. As tres capitais do noroeste romano. En total 299 millas, case 500 km.

Segundo parece, a vía chega á actual Pontevedra acompañando o río Tomeza ou dos Gafos, que deixa para continuar polo Gorgullón, Peregrina, Soportais, e chega á ponte por Real, seguindo cara ao norte pola Santiña, Alba e Cerponzóns.

Ata o século XII non volvería a rexurdir o comercio terrestre e marítimo. Con el renace o núcleo urbano no que hoxe vivimos nós.

Os alxibes esquecidos da India - O " CHAND BÂORI" - Unha esqueira ó inframundo

Na India, e máis concretamente nos estados de  Rajasthan e  Gujarat, o problema da escaseza de auga é bastante significativo. As zonas das lindes do deserto de  Thar caracterízanse polos seus  monzóns estacionais, unha auga que despois desaparecerá practicamente por completo debido ás altas temperaturas -unha máxima de 52,8 º C en xullo- e a un chan  limoso que non estanca a auga. Deste xeito, xurdiu a necesidade de idear unha solución para recoller o líquido vital: os alxibes. Dado que a auga xoga unha parte moi importante na mitoloxía hindú, como un límite entre o ceo e a terra coñecido como  tirtha, os alxibes graduados non só eran fontes para beber, senón que tamén eran utilizados como santuarios para bañarse, orar e meditar.

Os primeiros alxibes graduados datan de 550 d. C., pero os máis famosos foron construídos ata ben entrado o  medioevo. Estímase que na India se edificaron aproximadamente 3.000 alxibes en dous estados do norte, dos que aínda se conservan centos deles. Para que vos fagades unha idea, só en Nova  Dheli hai máis de trinta. 

A arquitectura dos alxibes graduados varía dependendo da zona na que foron construídos. Dous tipos dos máis comúns son os estanques abertos ao aire libre, de pouca profundidade; e os que teñen un pozo profundo e estreito, protexidos pola luz solar mediante teitados.

Os alxibes divídense en categorías similares en función da súa escala, deseño, materiais e forma: poden ser rectangulares, circulares, ou mesmo en forma de “ L”; pódense construír a partir de albañilería, entullos ou ladrillo e teñen un máximo de catro entradas separadas. Con todo, non hai dous alxibes idénticos.                                      

O " Chand  Bâori", un dos máis profundos e grandes que poderemos atopar non só na India, senón no mundo enteiro. Está situado nun pobo chamado  Abhaneri, no estado de  Rajasthán.

Edificouse no século IX e está formado por 3.500 chanzos repartidos en 13 niveis ao longo de 30 metros de profundidade. Ambas as construcións foron edificadas baixo a man do rei  Chand, aínda que se conta que se construíu nunha soa noite polas pantasmas e que se cimentaron tanto chanzos de maneira, que se se nos caese unha moeda ao fondo sería case imposible volver atopala.

Aínda que na India existen máis pozos deste tipo, poderemos distinguir facilmente o  Chand  Baori dos demais debido a que na planta superior do mesmo atoparemos unha ampla galería con múltiples arcadas. Devanditos arcos dan acceso a unhas espectaculares vistas ao interior do pozo e aos miles de chanzos que son utilizados para subir e baixar polo seu interior. Devanditos chanzos atópanse unidos por múltiples terrazas, que se conectan entre si.

“ Bâori” é como se coñece aos pozos ou alxibes graduados que contan con varias terrazas unidas por tramos de escaleiras que conectan os seus distintos niveis de profundidade, servindo por tanto para fins relixiosos ou espirituais, con diversos templos anexos, como para abastecer á poboación de comida e auga durante a época seca.

Xa no interior darémonos conta que a verdadeira forma do pozo  Chand  Baori é de cono investido. Nun dos lados construíronse varios templos onde se realizaban rituais e cerimonias; e unha serie de habitacións, que servían como servizos e comedores.

Ao construírse con chanzos, a comunidade india podía chegar ata as augas subterráneas máis  facilmente e administrar as súas posesións á súa libre disposición. Desta maneira, a poboación garantíase o abastecemento de auga ou comida en épocas de necesidade. Sen dúbida unha intelixente e práctica solución que acabou sendo unha gran obra arquitectónica.

A Torre de Pisa

A Torre Inclinada de Pisa é o campanario da catedral de Pisa. Foi construída para que permanecese en posición vertical pero comezou a inclinarse axiña se iniciou a súa construción en agosto de 1173. A altura da torre é de 55,7 a 55,8 metros desde a base, o seu peso estímase en 14.700 toneladas e a inclinación de 5,5° estendéndose 4,5 m da vertical. A torre ten 8 andares, unha base de arcos cegos con 15 columnas, 6 niveis cunha columnata externa e remata nun campanario. A escaleira interna en espiral ten 294 chanzos.

O goberno de Italia solicitou axuda o 27 de febreiro de 1964 para previr o seu derrube, e o 7 de xaneiro de 1990 foi pechada ao público como medida de seguridade. Recentemente foi realizado un traballo de reconstrución para tratar de reducir o ángulo de inclinación. Volveuse a permitir a entrada ao público o 16 de xuño do 2001, logo da finalización de dez anos de traballo.

Historia. Despois que a terceira planta foi construída en 1178, a torre inclinouse cara ao norte, debido a uns cimentos débiles (tres metros), nun subsolo inestable. O deseño desta torre era imperfecto desde o seu comezo e a súa construción cesou durante un século, debido ás guerras entre os pisanos e os estados veciños. Este lapso de tempo permitiu ao chan asentarse, doutro xeito a torre colapsaría.En 1272 a construción foi retomada por Giovanni dei Simone, arquitecto autor do camposanto. Engadíronse entón catro novas plantas as que foron construídas con certo ángulo con obxecto de contrarrestar a inclinación. A construción detívose novamente en 1284 tras a derrota de Pisa por parte dos xenoveses na batalla de Meloria. Só en 1372 Tommasso dei Andrea Pisano construíu a última planta (o campanario) e as campás foron instaladas. Considérase que a súa intervención combina armónicamente os elementos góticos do campanario co estilo románico da torre. As campás son sete, correspondendo cada unha a unha nota da escala musical; a maior delas foi instalada en 1655. Con todo, tras a conclusión do campanario, a torre empezou a inclinarse, esta vez cara ao sur.

En 1838 o arquitecto Alessandro Della Gherardesca escavou un camiño ao redor da torre para facer visible a base. Isto causou unha inundación da base e de novo un incremento da súa inclinación.

En 1934 Benito Mussolini ordenou colocar a torre en posición vertical, polo que se verteu cemento na súa base, para evitar filtracións. O resultado foi inesperado, a torre afundiuse aínda máis na terra reblandecida. 

Durante a Segunda Guerra Mundial a armada dos Estados Unidos destruíu todas as torres próximas en Pisa debido á ameaza que supuñan os francotiradores desde esas posicións. Programouse a voadura da torre inclinada, pero unha orde de retirada no último instante salvouna da destrución.

O 27 de febreiro de 1964, o goberno de Italia pediu axuda para previr a caída da torre. Un conxunto de enxeñeiros, matemáticos e historiadores asignouse ao proxecto e debateron sobre os métodos de estabilización nas Illas Azores. Tras dúas décadas de traballo, a torre foi pechada ao público en xaneiro de 1990.

Logo dunha década de esforzos de reconstrución e estabilización, a torre foi reaberta ao público o 15 de decembro de 2001. Moitos métodos  se propuxéron para estabilizar a torre, incluíndo engadir 800 toneladas métricas de chumbo de contrapeso. A solución final para corrixir a inclinación foi eliminar 38 m³ de terra da zona inferior á base. A torre foi declarada estable para polo menos outros 300 anos.